Բազմիցս լսել ենք, բոլորս. «Մեր երկրին պէտք է համակարգային փոփոխութիւն»: Քաղաքական գործիչներ, քաղաքագէտներ, լրագրողներ- ով չի ալ արելՙ կրկնել է այս խօսքը, ոմանքՙ անկեղծօրէն, ուրիշներ որպէս դժգոհութեան արտայայտութիւն գործող իշխանութեան դէմ, այլքՙ հէնց այնպէս, որպէս խորիմաստ խօսք: Սակայն ոչ ոք, գոնէ իմ իմացութեամբ, ջանք չի թափել բացատրելու, թէ ի՞նչ է հասկանում այդ խօսքի կամ պահանջի տակ, ի՞նչ մոտելով, ինչպէս եւ ինչով պէտք է իրականացնել այդ փոփոխութիւնը:
Կարծում եմՙ այս պարագայում ոչ թէ չկամենալու, այլ չկարողանալու խնդիր կայ: Համակարգային, այն էլՙ պետակա՛ն համակարգի փոփոխութիւնը ենթադրում է տեսական ու գործնական բազմաթիւ տուեալների, նախապէս փորձարկուած տարբեր մեթոտների, դրանցՙ տեղական պայմաններին եւ աւանդոյթներին պատշաճեցնելու համադրում եւ հմտութիւն: Իսկ մեր իրականութեան մէջ նման բաների համար պատուէր իջեցնողը բացառաբար կառավարութիւնն է լինում, որին միշտ թուացել եւ թւում է, որ ինքը ամէն ինչ գիտի, անգամ պետական համակարգի եւ այն փոխել-չփոխելու մասին:
Այս հարցում, դժբախտաբար, բոլորովին շփոթ ու խառնակ են հասարակութեան պահանջները կամ ձգտումները: Մեր հասարակութեան մեծ մասին թւում էՙ եթէ փոխեցիր կառավարման վերեւի օղակին, ապա ամբողջ շղթան կը փոխուի, եւ կը գայ նորը, որը հաստատապէս աւելի լաւը կը լինի… Այլ խօսքովՙ յեղափոխականութիւնը դեռեւս իշխում է մեր ժողովրդի մտածողութեան մեջ:
Անշուշտ, ես նոյնպէս մասնագէտ չեմ եւ չեմ կարող համակարգային անհրաժեշտ փոփոխութիւնների շուրջ կարծիք յայտնել: Եւ անշուշտ, ես նոյնպէս, շատ-շատերի պէս, կարող եմ պարզապէս մատնանշումներ անել կառավարման ասպարէզում տիրող վիճակի եւ հետեւանքների մասին, որոնցից կարող եմ առանձնացնել առաջնահերթ փոփոխութեան ենթակայ երկու կէտ.
ա) Պէտք է օր առաջ ձերբազատուել կառավարման այն ձեւից, երբ վարչապետը, նախարարը կամ մարզպետը ամբողջութեամբ կախեալ են վերին իշխանութիւնից, այսինքն նախագահից, հետեւաբար լրիւ տէրը չեն իրենց ստանձնած պարտականութիւններին ու պատասխանատուութեանը:
բ) Այս դրութեան որպէս ածանցեալՙ պետական ոչ մի պաշտօնեայ հաշուետու չէ հանրութեան առաջ, այլ միայնՙ իրեն պաշտօնի նշանակողին եւ ազատողին: Այս պարագայում չի գործում հանրային կարծիքը ազատ քուէարկութեամբ արտայայտելու մեխանիզմը:
Անշուշտ կարելի է առարկել, որ հէնց նման կարգից ձերբազատուելու համար այժմ ունենք նոր Սահմանադրութիւն, վարչապետական ղեկավարման նոր դրութիւն, որը կոչուած է փոխելու իրավիճակը:
Հազիւ թէ: Քանզի վարչապետական ղեկավարման դրութիւնը, ամենայն հաւանականութեամբ, գալու է նախագահական ներկայիս դրութիւնը փոխարինելու կուսակցապետականով: Իսկ կուսակցութիւնները մեր երկրում, շատ քիչ բացառութեամբ, չեն ղեկավարւում ժողովրդավարական սկզբունքով, այլՙ անհատներով, կուսակցապետով:
Հետեւաբար համակարգային փոփոխութիւնը մեր պետութեան մէջ, գէթ առայժմ, սկսւում եւ աւարտւում է փոփոխութեան համակարգով:
Վկայ՛ վարչապետների փոփոխութեան ներկայիս ընթացակարգը:
«ԱԶԳ»
