Սոչի քաղաքի Լազարեւսկի շրջանի Նոր Լոյս (Ալտմեց) գիւղին մէջ բացուած է Համշէնահայերու պատմութեան նուիրուած ազգագրական թանգարան:
Թանգարանին բացումը մեծ իրադարձութիւն է շրջանին մէջ ապրող համշէնահայերուն համար, որոնց նախնիները 19-րդ դարու կէսերուն եւ 20-րդ դարասկիզբին` Հայոց Ցեղասպանութենէն ետք , Կովկասի Սեւծովեան ափեր տեղափոխուած են Արեւմտեան Հայաստանի Համշէն բնակավայրէն:
Թանգարան հիմնելու գաղափարը կը պատկանի Նոր Լոյսի բնակիչ Արտաւազդ Արշակ Աւճեանին, որուն նախնիները եւս Արեւմտեան Հայաստանէն են: Ան դեռեւս 30 տարի առաջ խնամքով հաւաքած է լուսանկարներ, կենցաղային առարկաներ, գիրքեր, փաստաթուղթեր, նուագարաններ, որոնք պատկանած են այն հայերուն, որոնք եղած են գիւղի առաջին բնակիչները:
Այս ամէնն ալ հիմք ծառայած է նորաբաց ազգագարական թանգարանի ցուցադրութեան համար: Թանգարանը կը գտնուի Նոր Լոյսի Սուրբ Նարեկ Հայկական Առաքելական եկեղեցւոյ կից շէնքին մէջ:
Թանգարանի բացումը եւ օրհնութեան կարգը կատարած է Սոչիի Սուրբ Խաչ Հայկական Առաքելական եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւ Տէր Կոմիտասը:
Այնուհետեւ թանգարանի հիմնադիր Արշակ Աւջեան ներկայացուցած է թանգարանի ցուցանմուշները, խօսած նպատակներուն մասին եւ ընդգծած այն կարեւոր նշանակութիւնը, որ թանգարանը պիտի ունենայ ո՛չ միայն գիւղի, այլեւ Գրասնոտարի երկրամասին մէջ ապրող հայ բնակիչներուն համար:
Իր խօսքին մէջ թանգարանի հիմնադիրը շնորհակալութիւն յայտնած է նաեւ բոլոր այն մարդոց, որոնք նպաստած են թանգարանի կայացման:
Բացումին ներկայ եղած են Ռուսիոյ հայերու միութեան Գրասնոտարի երկրամասի Սոչիի «Սեւան» տարածաշրջանային բաժանմունքի նախագահ Հմայեակ Ուստեան, տեղակալ Մարկոս Քեսեան, համայնքի ներկայացուցիչներ եւ այլք: Բացման առիթով Մարկոս Քեսեան թանգարանին նուիրած է օրերս Երեւանի մէջ լոյս տեսած «Համշէնը հայկական ձեռագրերում» գիրքը:
