Երեւանի Օփերայէն, մինչեւ Հանրապետութեան հրապարակ երկարող Հիւսիսային պողոտան, մայրաքաղաքի սիրտն է: Ամրան երեկոներուն, պողոտան լրիւ տարբեր կշռոյթով կը բաբախէ, տարբեր գունաւորում կը ստանայ, տարբեր համ ու հոտ:
Գտնուած եմ զանազան մայրաքաղաքներու հրապարակները, շատ բաներու ականատես եղած եմ, սակայն Երեւանի նման բան չեմ տեսած. թերեւս հայկական է, իմ հարազատս է ըսելո՞վ… չեմ կարծեր, որովհետեւ օտար այցելուներ ալ միեւնոյն տպաւորութիւնը կ՛ունենան:
Քաղաքի ամենանշանաւոր վաճառատուները այստեղ են, ամէն քայլափոխի սրճարան մը կայ, կամ ճաշարան մը, իսկ այս բոլորէն կարեւորը ճեմողներուն հոծ թիւն է ու բացօթեայ «արուեստանոցները»: Նկարչական դպրոցներու աշակերտներ, կամ շրջանաւարտներ եռոտանիներու վրայ իրենց գծանկարած դէմքերը կը ցուցադրեն ու մարդոց կը հրաւիրեն որ նստին ու իրենց դիմանկարը ունենան, փոխան փոքր գումարի մը:
Երաժիշտ-կատարողներու թիւը մեծ է. կան անհատներ, որոնք սրինգով, քլարինէթով, կամ ձեռնադաշնակով կը նուագեն ու իրենց դիմաց դրուած տուփիկին մէջ անցորդներէն մանրուքներ կը ստանան: Կան խումբեր, երբեմն օտար, աւելի կազմակերպուած գործիքաւորումով իրենց երաժշտութիւնը կը սփռեն ու կը հրաւիրեն անցորդները, որպէսզի կենան եւ ունկնդրեն: Այլ տեղ մը, հայկական զուռնայի պարեղանակներուն տակ, անցորդները իրար շղթայուած, աշխոյժ շուրջպարով մեծ թիւով հետաքրքիրներու օղակին մէջ գետինը կը թնդացընեն: Անոնք այնքան ուրախ եւ աշխուժօրէն կը պարեն, որ անկարելի է քեզ ալ չքաշեն շուրջպարին մէջ: Այս տեսնողին պիտի թուի, որ հայաստանցիները աշխարհի ամենաուրախ մարդիկն են:
Քիչ անդին, կեանքին մէջ ձախողած երգչուհի մը, իր խզուած ձայնը ձգած, օփերային արիաներ կ՛երգէ ու կը ստիպէ որ շատ մը յարկաբաժիններու պատուհաններ փակուին… Եւ այս բոլորը միախառնուած, տարատեսակ ու խայտաբղէտ, երաժշտական քոքթէյլ մը կը կազմեն:
Անցորդներուն ձեռքերուն սովորաբար պաղպաղակի կոներ կան, իսկ դէմքերուն` ժպիտ: Այս պողոտային մէջ տխրութիւնը տեղ չունի, կեանքը կ՛եռայ եւ դուն չես կրնար լուսանցքի վրայ մնալ, դուն ալ մաս պիտի կազմես ընդհանուր բարձր տրամադրութեան: Միակ անտրամադիր դէմք ունեցողները մուրացկաններն են, որոնց կրնաս հանդիպիլ ամէն վայրկեան. անոնք ալ իրե՛նց դերին մէջ են. անշուշտ եթէ չըլլային, աւելի լաւ պիտի ըլլար, սակայն գործ է, պիտի աշխատին: Դժուար է զանազանել իրաւը սուտէն, իսկական աղքատը, արհեստավարժ մուրացիկէն: Քանիցս գրեցինք, որ լուծում մը տրուի այս տգեղ երեւոյթին, սակայն ապարդիւն:
Ուրիշ տեղ մը հիւանդ երեխայի մը նկարը ցուցադրուած է եւ դրամական օգնութիւն կը խնդրուի, պզտիկին վիրահատման համար անհըրաժեշտ գումարը ապահովելու: Ու՞ր է պետութիւնը:
Ամենահետաքրքրականն այն է, որ այս պողոտայէն անցած ատենդ, անպայման ծանօթի մը կը հանդիպիս. Սուրիայէն եկածներ, այստեղ զիրար կը տեսնեն ու կ՛ողջագուրուին. «Ե՞րբ եկար, շատո՞նց… գործ գտա՞ր, ու՞ր կ՛ապրիս, վարձքը շա՞տ է… պիտի մնա՞ս… բոլորս ալ նոյն վիճակի մէջ ենք… Աստուած մեծ է…»
«Բացառիկ» հայերէն իմացող տիկին մը կը հարցնէ «Յիսուսեան» պողոտան ու՞ր է. ««Յիսուսեան» չէ տիկին, Հիւսիսային է»…:
Յակոբ Միքայէլեան
