«Թէքէեան» կենտրոնում կայացաւ «Վահան Թէքէեան»-ի երկերի եռահատոր ժողովածուի երկրորդ հատորի շնորհանդէսը։ Գրքի հեղինակը բանասիրական գիտութիւնների թեկնածու, դոցենտ Վարդուհի Դաւթեանն է, ում գիտական ուսումնասիրութիւնների դաշտում Վահան Թէքէեանն իր ուրոյն տեղն ունի։
Հատորեակների միջոցով բանաստեղծ, արձակագիր, ուսուցիչ եւ հասարակական գործիչ Վահան Թէքէեանին ընթերցողը բացայայտում է նորովի՝ որպէս հմուտ հրապարակագիր եւ խմբագիր։
Գրքի երկու հատորներն էլ տպագրուել են «Թէքէեան կենտրոն» հիմնադրամի աջակցութեամբ։ Երկրորդ հատորում թէքէեանասէր ընթերցողին է ներկայացւում մեծ Հայի 1911-1920 թթ. գրած եւ մամուլում տպագրած յօդուածները (առաջին հատորն ընդգրկում էր 1901-1910 թթ.)։ Մամուլի տարբեր էջերից հաւաքուած եւ ժամանակագրական կարգով ներկայացուած յօդուածներն առանձին հատորներով ընթերցողին են ներկայացւում առաջին անգամ։ Դրանք միաժամանակ բացայայտում են հայ ժողովրդի մաքառումների ճանապարհը, լինելիութեան փնտռտուքը, ազգափրկութեան համար մղուած ոգորումները, հայ եւ համաշխարհային գրական եւ մշակութային արժէքների գնահատումը։
«Լուսաբեր», «Արեւ», «Ժամանակ», «Հայրենիք», «Շիրակ», «Բիւզանդիոն», «Ոստան», «Յուսաբեր», «Ժողովուրդի Ձայն» եւ այլ հանդէսներ ու թերթեր՝ Կ․ Պոլսի ու արտասահմանեան մամուլում սփռուած է Թէքէեանի հեղինակած հրապարակագրական ահռելի ժառանգութիւնը։ Մամուլում նա հանդէս էր գալիս ստորագիր, երբեմն էլ անստորագիր յօդուածներով, յօդուածներ գրելու իր եռանդով եւ արդիւնաւէտ խմբագրապետութեամբ նոր եւ թարմ լիցք էր հաղորդում թերթի բովանդակութեանը՝ այն դարձնելով բազմազան։ Գրքի հեղինակը նշում է՝ անստորագիր խմբագրականները, որոնք տպագրւում էին «Ժողովուրդի Ձայն Ժամանակի»-ի երկրորդ էջում, ենթարկւում էին ժամանակի խիստ գրաքննութեանը, երբեմն մասամբ, երբեմն ամբողջութեամբ ջնջւում էին գրաքննիչների կողմից եւ դառնում բանավէճերի առարկայ։
Հեղինակի կարծիքով՝ Թէքէեանի հրապարակագրութիւնն ասես իր ժամանակի խնդիրների մասին ընթերցողի հետ երկխօսութիւն լինի։ «Լայնախոհ Վահան Թէքէեանն աւելի քան անսեթեւեթ էր իր ընթերցողի հետ։ Նա թերթի եւ ընթերցողի միջեւ ամրացող նիւթական եւ բարոյական յարաբերութիւնները համարում է «առեւտուր», բարոյական առեւտուր՝ ընթերցողից առած ուժը նորից ընթերցողին վերադարձնելու պատասխանատուութեամբ, ոգին, ուղղութիւնը, գաղափարը համակրութեամբ փոխանակելու «շահախնդրութեամբ»»։
«Թէքէեան» կենտրոնի տնօրէն Արմէն Ծուլիկեանը կարեւորեց եռահատորեակի տպագրութիւնը եւ վստահեցրեց՝ Թէքէեանի հրապարակախօսութիւնը զարմանալիօրէն այժմէական է, կարծես այսօր գրուած լինի․ «Հէնց դրանում է Վահան Թէքէեանի եւ այլ երեւելիների մեծութիւնը»։ Արմէն Ծուլիկեանը շնորհակալութիւն յայտնեց Վարդուհի Դաւթեանին գաղափարը կեանքի կոչելու եւ հսկայածաւալ աշխատանքի համար ու յոյս յայտնեց, որ երրորդ հատորեակին թէքէեանասէր ընթերցողը երկար չի սպասի։
Գրականագէտ, բանասիրական գիտութիւնների դոկտոր, փրօֆէսօր Արծրուն Աւագեանն իր խօսքում նշեց, որ եռահատորեակը յարգանքի տուրք է մեծ գրող Թէքէեանի կատարած գործին, ապրած կեանքին եւ ծաւալուն աշխատանքին, որտեղ ամփոփուած են նախորդ դարավերջից մինչեւ իր մահը հայութեան երազանքները, վերընթացներն ու վարընթացները՝ դիտուած մտածող գեղագէտի, բանաստեղծի հոգով ու սրտով։
«Վահան Թէքէեանը կարողացաւ ստեղծել այնպիսի գրականութիւն, որ կարծես հայելու նման մեզ պարզեց ճշմարտութիւնը։ Այդպիսին են նաեւ նրա յօդուածները՝ խիստ ժամանակակից, հակիրճ, բայց լի են ասելիքով»,-նշեց Արծրուն Աւագեանն ու գրքի լոյս ընծայումը մեծագոյն ձեռքբերում համարեց, ինչի շնորհիւ հեղինակի այս աշխատանքը կարելի դասել Յակոբ Օշականի, Գեղամ Սեւանի, Երուանդ Տէր-Խաչատրեանի եւ այլ գրականագէտների կողքին․ նրանք թէքէեանագիտութիւնը զարգացրել են եւ մեծ վաստակ ունեն այդ ասպարէզում։
Վարդուհի Դաւթեանը յիշում է՝ Վահան Թէքէեանն իր մտքում դեռ մանկուց է եղել, երբ հաւատացեալ տատն ընթերցում էր հարեւանի տուած աղօթագիրքը, որում Թէքէեանի «Եկեղեցին Հայկական» բանաստեղծութիւնն էր նաեւ։ Տատը չէր ճանաչում Թէքէեանին, սակայն աղօթքի պէս մրմնջում էր։ Յետոյ արդէն ուսանողական տարիներին դասախօսից սիրով ընդունեց Թէքէեան-Տէրեան զուգահեռներ անցկացնելու առաջարկը, սակայն դա բացայայտելու էր մեծ գրողի միայն բանաստեղծական աշխարհը։
«Այն, ինչ թաքնուած էր խորքում, յետոյ բացայայտեցի։ Յանդգնութիւն է պէտք ունենալ, քանի որ որքան ուսումնասիրում ես, այնքան այն նման է ոսկու հանքի․ անընդհատ բացւում է, յորդահոս գետ է։ Թէքէեանը թոյլ տուեց ինձ մատչել իր հրապարակագրական շռայլ ժառանգութեանը, գուցէ՝ արժանացնել։ Թէքէեանն ինձ համար թալիսման է, որ կարծես ինձ հետեւում է երկնքից»,-նշեց գրքի հեղինակն ու վստահեցրեց՝ Վահան Թէքէեանի անձնական նկարագրի, խռովայոյզ կեանքի վրայ բացայայտւում են պատմութեան ռազմագալար ժամանակները, համաշխարհային իրադարձութիւնները եւ հանրագիտարանային նիւթ են հաղորդում։ Հեղինակի կարծիքով՝ Թէքէեանը երկու ափի մէջ պարփակ մեզ է ընծայում իր հրապարակագրական ժառանգութիւնը այն նոյն շռայլութեամբ, ինչ Աստծոյ ամենաչափ նժարի կշռի առաջ էր իր ներկայութեամբ․ «Նա շարունակում է մնալ հայ գրականութեան աստուածային այցելուն»։
Հայաստանի Թէքէեան մշակութային միութեան նախագահ, «Թէքէեան կենտրոն» հիմնադրամի խորհրդի անդամ Ռուբէն Միրզախանեանը մեծարժէք աշխատութիւնը երեւոյթ համարեց ոչ միայն գրականագիտութեան մէջ, այլեւ ազգային կեանքում եւ յատկապէս հիմա, երբ ազգային արժէքների պահպանումը, զարգացումը ազգի ապագայի համար ունի բացառիկ նշանակութիւն։ Ռուբէն Միրզախանեանը նշեց, որ յաջորդ տարի 30-րդ անգամ կանցկացուի «Վահան Թէքէեան» միջազգային ամէնամեայ մրցանակաբաշխութիւնը, որին այս գրքի մասնակցութիւնը կը լինի շատ տրամաբանական։ Փրօֆէսօր Միրզախանեանը յատուկ գովասանքի խօսք ուղղեց Թէքէեան կենտրոնի տնօրէն Արմէն Ծուլիկեանին, որի հետեւողական աշխատանքի արդիւնքում Վարդուհի Դաւթեանի ժողովածուի հեղինակած առաջին եւ երկրորդ հատորները լոյս աշխարհ եկան։ Ռուբէն Միրզախանեանը վստահեցրեց, որ Հայաստանի Թէքէեան մշակութային միութիւնը գործուն ջանքեր կներդնի՝ աշխատութիւնը ծանօթացնելու ինչպէս սփիւռքահայ շրջանակներին, այնպէս էլ հայալեզու ընթերցողներին։
Գրքի շնորհանդէսին ուսանողներն ընթերցեցին Թէքէեանի հրապարակախօսական յօդուածներից։ Ներկաները բարձր գնահատեցին Վարդուհի Դաւթեանի գործունէութիւնը, ում մանրակրկիտ աշխատանքն իր ուրոյն եւ կարեւոր տեղն ունի թէքէեանագիտութեան շրջանում։
Հեղինակը վստահ է՝ հատորեակը ճանաչման նոր դուռ կը բացի նրա հրապարակախօսութեան մէջ, բազմաշերտ ուսումնասիրութիւնների նիւթ կը դառնայ բանասէրների, պատմաբանների, մշակութաբանների եւ լրագրողների համար, քանի որ Վահան Թէքէեանի յօդուածները տարերային ժամանակների, բախտորոշ իրադարձութիւնների, ազգային եւ համամարդկային կեանքի ու պատմութեան թանկագին վաւերագրեր են։
Հայաստանի Թէքէեան Մշակութային Միութեան
Լրատուական Կենտրոն
Քրիստինէ Մելքոնեան
