ՊԻՏԻ ԻՅՆԱՍ ԱՅՍ ԱՆԳԱՄ

ԱԶԱՏ ԲԵՄ

Մար­գա­րէ­ու­թիւն մը չէ ըրածս, ոչ ալ բան մը գրե­լով ցե­ղա­յին փա­փաք­ներս կը շո­յեմ, այլ վեր­ջին ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին Թուրք­իոյ առն­չութ­եամբ հրա­պա­րակ­ուած լու­րե­րուն մէջ թա­քուն յարաբերու­թիւն­նե­րու առն­չուող ազ­դան­շան­ներ լու­սար­ձա­կի տակ առ­նե­լով` յան­գիլ կ՛ու­զեմ տրամա­բա­նա­կան եզ­րա­կա­ցութ­եան մը:

Առա­ջին ազ­դան­շա­նը կը գըտ­նենք Թուրք­իոյ իշ­խա­նու­թեան գլու­խը ան­ցած Ար­դա­րու­թիւն եւ Բարգա­ւա­ճում Կու­սակ­ցու­թեան տաս­ներ­կու տա­րի եւ աւե­լի իշ­խա­նութ­եան վրայ մնա­լուն եւ շրջա­նի մէջ տի­րող կա­ցու­թեան հետ կա­նուխ ընտ­րու­թիւն­նե­րու հաս­նե­լուն, ապա սոյն ընտրութիւն­նե­րուն հա­մե­մա­տա­կան յաղ­թա­նակ ար­ձա­նագ­րե­լուն մէջ, որոնք մտա­ծել կու տան, թէ այս ձե­ւի իշ­խա­նու­թիւն մը նախ եւ առաջ պար­տա­ւո­րու­թիւն մը չու­նի՞ կա­տա­րե­լու, որն է Արեւմտեան Հա­յաս­տա­նի բռ­նագ­րաւ­ուած հո­ղե­րուն իրաւատիրոջ վերադարձնելու համաձայնագի­րի մը ստո­րագ­րու­մը:

Նկա­տի ու­նե­նա­լով Թուրք­իոյ մէջ գոր­ծող միւս կու­սակ­ցակ­ցու­թիւն­նե­րուն այս հար­ցին նկատ­մամբ «ան­կա­րո­ղու­թիւնը», պարզ կը դառ­նայ, որ ազ­գայ­նա­կան­նե­րը չեն կա­տա­րեր ոչ մէկ զի­ջում, իսկ քե­մա­լա­կան­նե­րը կա­մո­վին չեն հագ­ուիր «դա­ւա­ճա­նու­թեան շա­պի­կը», այլ կը ձգ­տին այդ «շապիկը» հագց­նել Ար­դա­րու­թիւն ու Բար­գա­ւա­ճում Կու­սակ­ցու­թեան, որ­պէս­զի հե­տա­գա­յին անոր դա­ւա­ճա­նու­թեամբ ամ­բաս­տա­նեն, ապա տա­պա­լե­լով զայն ղե­կա­վա­րեն ապա­գայ Թուրք­ի­ան:

Քր­տա­կան կու­սակ­ցու­թիւնը դժ­ուար թէ հայ­կա­կան իրա­ւունք­նե­րը վե­րա­դարձ­նե­լու ճամ­բան բռ­նէ, որով­հե­տեւ ինքն ալ պա­հան­ջա­տէր է մա­սամբ, ու­րեմն վեր­ջին վա­ղա­ժամ ընտ­րու­թիւն­նե­րով Էրտո­ղա­նը եւ իր կու­սակ­ցու­թիւնը պէտք է լի­ո­վին ստանձ­նեն այդ պար­տա­ւո­րու­թիւնն ու պատաս­խա­նա­տուու­թիւնը:

Երկ­րորդ ազ­դան­շա­նը կու գայ հիմ­նա­ւո­րե­լու առա­ջի­նը որն է, Տա­ւու­տօղլ­ուի «զե­րօ խն­դիր­ներ» տե­սու­թեան ձա­խո­ղու­թիւնը եւ այդ ձա­խո­ղու­թեան յս­տակ ուր­ուագ­ծու­մը նա­խա­գահ Պաշ­շար ալ Ասա­տին կող­մէ` մի­ջազ­գա­յին լրատ­ուա­մի­ջոց­նե­րու ճամ­բով:

Եր­րորդ ազ­դան­շա­նը` թր­քա­կան ծաղ­կուն տն­տե­սու­թիւնն է, որ կը պար­զէ ցու­ցան­շա­կան աճ, բայց ոչ ինք­նու­րոյն եւ ինք­նա­բաւ: Բո­լոր տն­տե­սա­կան թր­քա­կան կա­րե­լիու­թիւն­նե­րը անձ­նա­կան մենաշ­նոր­հում­ներ կը վա­յե­լեն կամ օտար շա­հարկ­ման բնոյթ ու­նին, որոնք կր­նան շու­տով լքել Թուրք­ի­ան առա­ջին իսկ վտան­գի մը ենթարկուելով:

Չոր­րոր­դը զի­նուո­րա­կան ազ­դան­շանն է, որուն փխ­րուն ըլ­լա­լը երե­ւան եկաւ, թր­քա­կան կող­մին ռու­սա­կան օդա­նա­ւին հար­ուա­ծե­լէն ետք: Ռազ­մա­գէտ թուրք ղե­կա­վար­ներ իրենց այս որո­շու­մը կը հիմ­նէ­ին ՆԱ­ԹՕ-ի ու­ժե­րուն վս­տա­հե­լով, որոնք իրենց կար­գին ռուս-ՆԱ­ԹՕ ճա­կա­տու­մէն խուսափե­լով առան­ձին ձգե­ցին Թուրք­ի­ան իր հար­ցե­րը լու­ծե­լու գծով:

Հին­գե­րորդ ազ­դան­շա­նը քա­ղա­քա­կան ազ­դան­շանն է ու ան­կէ բխած թր­քա­կան ռազմավարութիւնը, յատ­կա­պէս իս­լա­մա­կան աշ­խար­հի ղե­կա­վա­րու­թիւնը ստանձ­նե­լով անոր տիրա­պե­տե­լու ցան­կու­թիւնը: Ար­տաք­նա­պէս զօ­րու­թիւն ներշն­չող այս ռազ­մա­վա­րու­թիւնը ներքինքա­ղա­քա­կան կեան­քին մէջ երկ­սայ­րի սուր մը կը կա­խէ Թուրք­իոյ գլ­խուն, զինք դարձ­նե­լով հա­ւա­տադր­ժո­ղա­կան ահա­բեկ­չա­կան խմ­բա­ւո­րում­նե­րու հո­վա­նա­ւո­րը:

Իսկ սուր­ի­ա­կան հո­ղե­րուն վրայ ապա­հով տա­րածք կամ ազատ գօ­տի ստեղ­ծե­լու Թուրք­իոյ պահան­ջը կը բխի անոր ռազ­մա­վա­րու­թե­նէն, որ պի­տի ծա­ռա­յէ տու­եալ հո­ղի գրաւ­ման որ­պէս առա­ջին քայլ, ինչ­պէս հիւ­սի­սա­յին Կիպ­րո­սի գրաւ­ման հանգր­ուան­նե­րուն պա­րա­գա­յին, որոնք դա­տա­պար­տե­լի մնա­ցին մի­ջազ­գա­յին ըն­տա­նի­քին եւ ան­շուշտ սուր­ի­ա­կան զգօն, հե­ռա­տես եւ պատ­մու­թեան դա­սե­րէն օգուտ քա­ղող ղե­կա­վա­րու­թեան կող­մէ:

Թր­քա­կան քա­ղա­քա­կա­նութ­եան ծի­րին մէջ կ՛իյ­նան օս­ման­եան զա­ռամ­եալ երազ­նե­րը եւ ժամանակավ­րէպ փառ­քեր հիւ­սե­լու թու­րա­նա­կան փոր­ձե­րը, որոնք բնա­կան ար­դիւն­քով դատապարտ­ուած են ձա­խո­ղու­թեան:

Թր­քա­կան ռազ­մա­վա­րու­թեան ցայ­տուն թու­լու­թիւնը պե­տու­թեան ինք­զինք զօ­րա­ւոր յայ­տա­րա­րելն է, ապա նա­եւ շր­ջա­նի մեծ պե­տու­թիւն­նե­րուն հետ ան­հա­մե­մատ մր­ցակ­ցու­թիւնը: Հայ մեծ բանաստեղ­ծին մար­գա­ր­է­ա­շունչ տո­ղը այն­քան հա­րա­զատ կը հն­չէ շր­ջա­նիս քա­ղա­քա­կան բեմահար­թա­կին վրայ, երբ կ՛ըսէ. «Պի­տի զար­նեն քեզ անոնք, որոնք քեզ յա­ճախ փր­կե­ցին»: Այս բնոյ­թի ար­տա­յայ­տու­թիւն­ներ հըն­չե­ցին Թուրք­ի­ան փր­կող­նե­րէն մե­ծա­գոյ­նին խորհր­դա­րա­նին մէջ, որոնց ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը անդ­րա­դառ­նա­լով իրենց պատ­մա­կան սխա­լին` կը փոր­ձեն սր­բագ­րել զայն:

Այժմ կը գտն­ուինք պատ­մա­կան ան­կիւ­նա­դար­ձա­յին ժա­մա­նա­կա­հատ­ուա­ծի մը մէջ, ուր մեզ­մէ կ՛ակն­կալ­ուի ազ­գա­յին եւ հայ­րե­նա­կան բարձր մա­կար­դա­կի գի­տակ­ցու­թիւն եւ զգայ­նու­թիւն վերոյիշ­եալ յղի ազ­դան­շան­նե­րուն նկատ­մամբ, փա­րա­տե­լու գա­լիք օրե­րու անո­րո­շու­թեան մշու­շը եւ այս իրո­ղու­թիւն­նե­րու լոյ­սին տակ հե­տապն­դե­լու մեր ար­դար Դա­տը: