Ֆրէզնոյի Գալիֆորնիոյ նահանգային համալսարանի հրատարակչատան հայկական մատենաշարը լոյս ընծայեց իր 16-րդ հատորը՝ Վարդան Մատթէոսեանի եւ Արծուի Բախչինեանի «Աշխարհի կինը. Արմէն Օհանեան՝ «շամախեցի պարուհին» (A Woman of the World: Armen Ohanian, the «Dancer of Shamakha»)։
Հեղինակները կը ներկայացնեն արտասովոր հայուհիի մը՝ պարուհի եւ գրագէտ Արմէն Օհանեանի (1888–1976) հետաքրքրական կենսագրութիւնը: Կովկաս ծնած այս կինը ծանօթ էր կէս տասնեակ լեզուներու եւ իսկապէս «աշխարհի կին» մըն էր, որ ապրած է այնպիսի ժամանակներու եւ վայրերու մէջ, ինչպիսիք են ռուսական Կովկասը, Իրանի սահմանադրական յեղափոխութիւնը, «Հիանալի դարաշրջանը» (La Belle Époque) Ֆրանսայի մէջ, «Աղմկալից 20ականները» (The Roaring Twenties) Միացեալ Նահանգներու մէջ, վաղ Խորհրդային Միութիւնը, իր օրերը աւարտելով Մեքսիքոյի մէջ, առեղծուածներով լի կեանք մը ապրելէ ետք։
Օհանեան դերասանուհի եղած է Կովկաս, թատրոնի բեմադրիչ՝ Պարսկաստանի մէջ, գրագէտ` Ֆրանսայի մէջ, եւ գրականագէտ ու թարգմանիչ՝ Մեքսիքոյի մէջ, բազմաթիւ մշակոյթներու կամուրջ ըլլալով։ Ամենէն աւելի հռչակուած է իբրեւ պարուհի Ասիայէն մինչեւ Ափրիկէ, Եւրոպայէն մինչեւ Ամերիկա՝ «շամախեցի պարուհի» եւ «պարսիկ պարուհի» մակդիրներով։ Անոր պարերը մաս կազմած են Արեւմուտքի մէջ տարածուող Մերձաւոր եւ Հեռաւոր Արեւելքի պարերու այն ալիքին, որոնց մեկնաբանները իրենց բնիկ մշակոյթէն սնած պարարուեստ կը ներկայացնէին։
Նշանաւոր նկարիչներ եւ քանդակագործներ պատկերացուցած են Արմէն Օհանեանը, որուն մասին վկայած են շատ յայտնի ժամանակակիցներ իրենց նամակներուն եւ յուշերուն մէջ։ Անոր կեանքը անցած է երկիրներու, լեզուներու եւ մշակոյթներու սահմանները (գրած է չորս լեզուներով՝ հայերէն, ռուսերէն, ֆրանսերէն եւ սպաներէն, իսկ գործերը հրատարակուած են առնուազն տասնչորս երկիրներու մէջ) եւ ընդգծած՝ «սփիւռք» հասկացութեան հետ միահիւսուած տարրեր, ինչպէս անդրազգայնութիւն, բազմալեզուութիւն, բազմամշակութայնութիւն եւ հայրենիքի բազմակողմանի ըմբռնում։
Վ. Մատթէոսեանի եւ Ա. Բախչինեանի համատեղ այս աշխատութիւնը արդիւնքն է երկու տասնամեակներու վրայ երկարած հետազօտութեան, որուն սկզբնական արդիւնքը հրատարակուած էր հայերէն հատորով (2007), որ այժմ կրկնապատկուած է իր ծաւալով եւ բովանդակած տեղեկութիւններով։ Օգտագործելով արխիւային եւ տպագիր բազմալեզու եւ բազմազան աղբիւներու հսկայական քանակ մը, հեղինակները նոր էջեր կը բանան արեւելեան բեմական պարի, մշակութային եւ սեռատեսակային (gender) հարցերու, սփիւռքագիտութեան եւ այլ նիւթերու մասնագէտներուն, ինչպէս եւ հետաքրքրասէր ընթերցողին։
Պատմաբան եւ գրականագէտ Վարդան Մատթէոսեան լայն հետաքրքրութիւններ ունի հայ դասական եւ ժամանակակից մշակոյթի ծիրին մէջ: Հրատարակած է հայերէն, սպաներէն եւ անգլերէն ինը գիրք, աւելի քան երկու տասնեակ թարգմանութիւն եւ շարք մը խմբագրուած հատորներ։ Այժմ կը վարէ Հայաստանեայց Եկեղեցւոյ Արեւելեան թեմի Ազգային Առաջնորդարանի (Նիւ Եորք) դիւանապետի պաշտօնը։
Բանասէր Արծուի Բախչինեան՝ Սփիւռքի պատմութեան եւ մշակոյթի մասնագէտ, նաեւ գրող եւ թարգմանիչ է։ Հեղինակած, խմբագրած եւ թարգմանած է մօտ քսան գիրք, եւ մշտական աշխատակից է հայերէն, անգլերէն եւ ռուսերէն պարբերականներու։ Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիայի Պատմութեան հիմնարկի (Երեւան) գիտաշխատող է։
Ֆրէզնոյի Գալիֆորնիոյ նահանգային համալսարանի հայկական մատենաշարը ստեղծուած է «Մ. Վիկտորիա Գարակէօզեան Գազան եւ Հենրի Ս. Խանզադեան Գազան» հիմնադրամի առատաձեռն աջակցութեամբ: Մատենաշարի գլխաւոր խմբագիրը փրոֆեսոր Պարլօ Տէր Մկրտիչեանն է։
«Աշխարհի կինը. Արմեն Օհանեանը՝ «շամախեցի պարուհին» հատորը կարելի է ձեռք բերել «Ապրիլ» գրատունէն http://www.abrilbooks.com/woman-of-the-world-a.html
Հայկական Ուսմանց եւ Հետազօտութեան Ազգային Ընկերակցութեան (NAASR) գրախանութէն https://naasr.org/products/a-woman-of-the-world-armen-ohanian-the-dancer-of-shamakha
եւ Ազգային Առաջնորդարանի գրախանութէն https://armenianprelacy.org/product/a-woman-of-the-world-armen-ohanian-the-dancer-of-shamakha-softcover/
