ԱՊՐԻԼԸ ԵՒ ՄԵՆՔ

Շատ գրող­ներ փոր­ձած են խտաց­նել Հա­յու կեր­պա­րը բա­ռե­րու մէջ, անոր դրա­կան ու բա­ցա­սա­կան կող­մե­րը նշե­լով. թէ­եւ աւե­լի առաջ քշած են անոր դրա­կա­նը, սա­կայն, եր­բեք սպա­ռիչ չէ եղած այդ բնու­թագ­րու­մը, որով­հե­տեւ Հա­յուն նկա­րագ­րա­յին գի­ծե­րը ան­պար­փա­կե­լի են:

Ջեր­մա­չա­փի ստո­րո­տէն մին­չեւ գա­գաթ կը տա­րու­բե­րին գնա­հա­տա­կան­նե­րը, մարդ­կա­յին ամե­ն­ա­ազ­նիւ նկա­րագ­րա­յին գի­ծե­րէն, մին­չեւ ամե­նայո­ռին ու­նին հա­յե­րը: Եւ ասի­կա տա­րօ­րի­նա՞կ է… եր­բե՛ք. բո­լոր ազ­գերն ալ ու­նին այս աս­տի­ճա­նա­չա­փը, սա­կայն որոշ ազ­գե­րու մօտ, մէկ կող­մը աւե­լի գե­րակ­շիռ կ՛ըլ­լայ` դրա­կան կամ բա­ցա­սա­կան:

Ըստ մե­զի, մեր դրա­կա­նը աւե­լի կը կշ­ռէ: Ըստ մե­զի. եւ իրա­ւունք ու­նինք ինք­նա­գո­վու­թեամբ ար­բե­նա­լու, սա­կայն եր­բեմն ալ բա­ցա­սա­կա­նը գլուխ կը ցցէ ու  ակա­մայ կը մտա­ծենք, որ ճի՛շդ կ՛ընէ­ինք, երբ ինք­նա­գո­վու­թեամբ գլուխ կը բարձ­րաց­նէ­ինք:

Օրի­նակ, խօ­սինք մեր Ցե­ղաս­պա­նու­թեան դա­րա­դար­ձի նշում­նե­րուն մա­սին. աշ­խար­հով մէկ. Այո՛, աշ­խար­հո՛վ մէկ. ոչ մէկ ու­րիշ ազգ ցարդ այս­պի­սի հա­մաշ­խար­հա­յին յու­շա­հան­դէս կամ տօ­նա­կա­տա­րու­թիւն չէ ու­նե­ցած: Ապ­րի՛նք մենք. մե՛նք ըրինք ու մեր իրա­ւունքն է ու­րիշ­նե­րէ առաջ գնա­հա­տել մեր ըրածն ու հպար­տա­նալ: Ապ­րի՛նք մենք` ազ­գո­վին, Հա­յաս­տա­նով, գաղ­թօ­ճախ­նե­րով, պե­տա­կան ու եկե­ղե­ցա­կան կա­ռոյց­նե­րով եւ հա­մայն ժո­ղո­վուր­դով:

Հա­րիւ­րամ­եա­կի վազ­քէն ետք, իրա­ւունք ու­նէ­ինք քիչ մը հանգըս­տա­նա­լու եւ վա­յե­լե­լու մեր ձեռք­բե­րում­նե­րը բո­լոր մար­զե­րէն ներս ու ծրագ­րե­լու, թէ այս Ապ­րի­լին Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­րիւ­րեւ­մէ­կե­րորդ ամ­եա­կը ինչ­պէ՛ս նշե­լու ենք, երբ գրե­թէ սպա­ռած են մեր բո­լոր զէն­քե­րը, խօս­քի դրա­մագ­լու­խը եւ զու­գա­հեռ մի­ջոց­նե­րը:

Սա­կայն, պատ­ճա՞ռ կը պակ­սի եւ ահա՛ դէմ յան­դի­ման ենք Ար­ցախ­եան պա­տե­րազ­մին:

Կար­ծես Սուր­իոյ հն­գամ­եայ պա­տե­րազ­մը չէր բա­ւեր յու­զե­լու  ամ­բողջ աշ­խար­հի հա­յու­թիւնը, վրայ հա­սաւ Ար­ցա­խի պա­տե­րազ­մը: Ի՞նչ է, Ապ­րի­լը մեր խա՞չն է, զոր պէտք է կրենք ակա­մայ:

Ու դարձ­եալ աշ­խար­հի հա­յու­թիւնը ոտ­քի կանգ­նե­ցաւ զօ­րակ­ցե­լու Ղա­րա­բա­ղին: Ահա մեր դրա­կան­նե­րուն ամե­նադ­րա­կա­նը… Յու­զիչ է. ար­դէն մենք նշա­նա­ւոր ենք մեր յուզական ու­նա­կու­թեամբ եւ ըն­դու­նա­կու­թեամբ. առա­ջին քա­նի մը օրե­րու այդ յու­զում­նա­խառն վի­ճա­կը սկ­սաւ գու­նա­փոխ­ուիլ, բա­րի տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րը սկ­սան չա­րա­նալ, երբ աջէն-ձա­խէն մար­դիկ սկ­սան քն­նա­դա­տել ու քար­կո­ծել Հա­յաս­տա­նի եւ ԼՂՀ-ի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը, թէ արդ­ի­ա­կան զի­նամ­թեր­քի տրա­մադր­ուե­լիք գու­մար­նե­րը գր­պան­ուած են ու Ար­ցա­խը կռ­ուած է անց­եալ դա­րու ութ­սու­նա­կան­նե­րու հնա­ոճ զէն­քե­րով եւ ատոր հա­մար ալ բա­ւա­կան մեծ թիւով զո­հեր տուինք… Տե­սա՞ք… ահա՛ եւ մեր բա­ցա­սա­կա­նը…

Կոչ ըրինք, որ պա­տե­րազ­մի այս օրե­րուն զուսպ ըլ­լանք, մեր տկար կող­մե­րը ցոյց չտանք թշ­նամի­ին, քն­նա­դա­տու­թիւն­նե­րը յե­տաձ­գենք, սա­կայն պա­տա­հե­ցաւ հա­կա­ռա­կը. քն­նա­դա­տու­թիւն­նե­րը սաստ­կա­ցան ու աւե­լի գու­նա­ւոր­ուե­ցան. բան մը, որ եթէ մեզ կը յու­զէ, ապա թշ­նամի­ին քէֆ կը պատ­ճա­ռէ:

Որ­քան ալ որ իրա­կան ըլ­լան քն­նա­դա­տու­թիւն­նե­րը, որ­քան ալ որ դի­մա­տետ­րի էջե­րուն նկար­ուի սեւ Մեր­սէ­տէս­նե­րու շա­րա­սիւնը հար­սա­նի­քի մը առ­թիւ եւ կոչ, որ անոնց հա­մար ծախս­ուած գու­մար­նե­րով ահա­գին նոր զէն­քե­րով կր­նա­յին զի­նել Ղա­րա­բա­ղի բա­նա­կը, կամ հի­մա ծա­խեն այդ թան­կար­ժէք մե­քե­նա­նե­րը եւ զէնք գնեն. բան չի փոխ­ուիր, ո՛չ անոր տէ­րը իր Մեր­սէ­տէ­սը կը ծա­խէ, ոչ ալ իշ­խա­նա­ւոր­ներ ետ կը վե­րա­դարձ­նեն իրենց գող­ցած միլի­ոն­նե­րը:

Այս Ապ­րի­լին հանգս­տա­նա­լու իրա­ւունք չու­նինք: Ո՛չ այս Ապ­րի­լին, ոչ ալ որե­ւէ Ապ­րի­լի. Ապ­րի­լը մեր խաչն է երե­ւի ու պի­տի կրենք մին­չեւ Գող­գո­թա, որ­մէ ետք, յու­սանք, կու գայ յա­րու­թեան ժա­մա­նա­կը:

Յակոբ Միքայէլեան