Թիֆլիսի մէջ 31 Հոկտեմբերին տեղի ունեցաւ Հայ առաքելական եկեղեցւոյ Վիրահայոց Թեմի Սուրբ Գէորգ առաջնորդանիստ տաճարի վերաօծումն ու վերաբացումը:
Արարողութեան մասնակցեցան ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեան, Հայաստանի եւ Վրաստանի կառավարութեան անդամներ, Վրաստանի նախկին վարչապետ Պիձինա Իվանիշվիլի, ծրագրի բարերարները, հիւրեր եւ թեմի հաւատացեալներ, կը հաղորդէ «Մետիամաքս»-ը:
Վերաօծման հանդիսաւոր արարողութիւնը կատարուեցաւ Ամենայն Հայոց Գարեգին Բ կաթողիկոսի ձեռամբ:
Վիրահայոց թեմի առաջնորդանիստ Սուրբ Գէորգ տաճարի (XIII դար) վերականգնման նախագիծը մեկնարկած էր 2012 թուականին` դառնալով «Հայաստանի զարգացման նախաձեռնութիւններ« (IDeA) հիմնադրամի կարեւոր ծրագիրներէն մէկը եւ ստանալով Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի օրհնութիւնն ու Վրաստանի իշխանութիւններուն աջակցութիւնը:
Տաճարին վերակառուցման համար նուիրատուութիւններու հայթայթման, ֆինանսական հոսքերու կառավարման, ինչպէս նաեւ եկեղեցւոյ եւ որմանկարներու վերականգնման աշխատանքներու վերահսկողութեան նպատակով նոյն թուականին ստեղծուած էր «Սուրբ Գէորգ եկեղեցւոյ վերակառուցման հիմնադրամ»-ը:
Վերականգնման ծրագրի ընդհանուր արժէքը կը կազմէ 3,5 միլիոն տոլար: Ծրագրի հիմնական նուիրատուներն են Ալպերթ Աւդոլեանը, Սերկէյ Սարկիսովն ու Ռուսուդան Մախաշվիլին, Դանիէլ Խաչատուրովը, Վարդանեաններու ընտանիքը, ինչպէս նաեւ Պիձինա Իվանիշվիլին:
«Բոլոր ժամանակներում հայ եկեղեցին յատկապէս հայրենիքից դուրս ապրող հայութեան համար եղել է կրթական, մշակութային ու լուսաւորչական կենտրոն: Համոզուած ենք, որ առաջնորդանիստ տաճարի վերականգնումը թոյլ կը տայ Վրաստանի հայկական համայնքին աւելի լիարժէք հոգեւոր կեանքով ապրել: Շնորհակալ ենք դոնորներին, ովքեր աջակցեցին վերականգնել վիրահայութեան ու Թիֆլիսի քաղաքի համար կարեւոր նշանակութիւն ունեցող այս մշակութային կոթողը: Սուրբ Գէորգ եկեղեցու վերակառուցմամբ աւարտուեց «տաճարային համալիրէ ծրագրի առաջին փուլը: Մենք մտադիր ենք շարունակել այն եւ տաճարին կից մշակութային-լուսաւորչական կենտրոն ստեղծել»,- նշած է IDeA հիմնադրամի համահիմնադիր Ռուբէն Վարդանեան:
«Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին համայն հայութեան Մայր Եկեղեցին է, որովհետեւ հազար 700 տարիներ ի վեր այն հոգեւոր սնունդ է տուել իր զաւակներին, մայրական հոգածութեամբ իր շուրջն է խմբել աշխարհասփիւռ հայութեանը: Հայ Եկեղեցին պահել ու պահպանում է գրոց բարբառը, հազարամեակների խորքից եկող հոգեւոր երաժշտութիւնը եւ արուեստի ճիւղերը: Վերաբացուող Սուրբ Գեւորգը հէնց այսպիսի առաքելութիւն է ունեցել հիմնադրման օրից ի վեր: Եւ այսօր էլ բարեգործ ազնիւ նուիրատուներ Ռուբէն Վարդանեանի ու նրա ընկերների նիւթական միջոցներով հիմնանորոգումից յետոյ տաճարն իր բարձրարժէք որմանկարներով ու հոգեւոր արժէքով դառնում է ինչպէս հայ համայնքի, այնպէս էլ Թիֆլիսի սրտի վրա յառնած մարգարիտ, որը հարստացնում է բազմազգ ու բազմակրօն քաղաքը»,-ըսած է Վիրահայոց թեմի առաջնորդ Տէր Վազգէն եպիսկոպոս Միրզախանեան:
Եկեղեցւոյ վերականգման աշխատանքներուն մէջ ներգրաւուած են ինչպէս հայ, այնպէս ալ վրացի մասնագէտներ` ճարտարապետ-վերականգնող Անաթոլի Սոլոմնիշվիլին (ան նաեւ Հաւլաբարի XVIIIդ. Սուրբ Էջմիածին եկեղեցւոյ վերականգնման նախագիծերու հեղինակն է), վերականգնող-շինարար Զուրաբ Գաչեչիլաձէն, ՀՀ Մշակոյթի նախարարութեան աւագ վերականգնող, Կոթողային գեղանկարչութեան վերականգնման գիտահետազօտական կեդրոնի ղեկավար Արժանիկ Յովհաննիսեանը, Վրաստանի ճարտարագիտական ակադեմիայի Տեխնիկական փորձաքննութեան բաժնի վարիչ Օթար Չակուետաձէն, ինչպէս նաեւ մասնագէտներ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինէն, Մատենադարանէն:
Երէք տարի տեւած վերականգնողական աշխատանքներու ընթացքին մեծ ուշադրութիւն դարձուած է եկեղեցւոյ ամրացման, քանի որ ստորգետնեայ ջուրերը մեծ վտանգ կը ներկայացնէին եկեղեցիին համար, կ՛ողողէին տաճարի հիմքը, կը քայքայէին պատերուն աղիւսէ շարուածքը:
Առանձնայատուկ ուշադրութիւն դարձուած է Սուրբ Գէորգ եկեղեցւոյ որմանկարներու եւ սրբանկարներու վերականգնման: Տաճարի մուտքի եւ խորանի կողքի պատերը, կամարային որմախորշերը եւ սիւները զարդարուած են Հովնաթանեաններու, Գէորգ Բաշինջաղեանի եւ անյայտ վարպետներու գեղանկարչութեան նմուշներով: Որմանկարներն ու սրբանկարները վերականգնուած են Կոթողային գեղանկարչութեան վերականգնման գիտահետազօտական կեդրոնի աշխատակիցներու կողմէ` Արժանիկ Յովհաննիսեանի ղեկավարութեամբ եւ իտալացի մասնագէտ, Ֆլորենցիայի մշակութային ժառանգութեան պահպանման եւ վերականգնման կեդրոնի ղեկավար Ֆապրիցիօ Եակոպինի խորհրդատուական աջակցութեամբ:
Սուրբ Գէորգ տաճարը (կամ Բերդի Մեծ եկեղեցին) Թիֆլիսի հնագոյն եկեղեցիներէն է, կառուցուած է 13-րդ դարուն, եղած է հայկական միջնադարեան հոգեւոր, մշակութային եւ լուսաւորչական կեդրոններէն մէկը: 14-15 դարերուն եկեղեցւոյ գրատանը բազմաթիւ ձեռագիրներ ստեղծուած են, որոնք կը պահուին Մատենադարանին մէջ:
Սուրբ Գէորգ եկեղեցւոյ բակը ամփոփուած են հայ մեծերու` աշուղ Սայաթ-նովայի, գեղանկարիչ Գէորգ Բաշինջաղեանի, նշանաւոր զօրավարներ Միքայէլ Լորիս-մելիքովի, Արզաս Տէր-ղուկասովի, Իւան Լազարեանի եւ Բորիս Շելկովնիկովի աճիւնները:
