Կատաղի այն արձագանքը, որով նախորդ շաբաթ դիմաւորուեց ՀՀ նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանեանի առաջարկը՝ փորձառու դիւանագէտների մի կուռ թիմով բեկում մտցնելու Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան մէջ եւ աշխոյժ աշխատանքով երկիրը դուրս բերելու ներկայ յուսահատական վիճակից, ապշեցուցիչ էր: Կարելի էր չկիսել նախկին նախարարի լաւատեսութիւնն ու ինքնավստահութիւնը, առարկել 100 տոկոսով յաջողութեան հասնելու վերաբերեալ նրա պնդմանը, սակայն 11 տարուայ դիւանագիտական վաստակ, հմտութիւն, Արցախեան հարցի բոլոր ծալքերին քաջածանօթ անձնաւորութեանը հեգնելը, նոյնիսկ 2-3 ամիս համր մնալու նրա թելադրութիւնը անընդունելի համարելու դէպքում նրան անտեսելը, մեղմ ասած, անխոհեմ ընթացք էր իշխող խմբաւորման կողմից: Մինչդեռ իր գործը, իր առաքելութիւնը յարգող որեւէ խումբ կամ խմբաւորում, առաւել եւս՝ կառավարութիւն, թէկուզ քաղաքավարութիւնից դրդուած, պարտաւոր էր խորհրդակցական հանդիպման հրաւիրել նրան, իմանալ-ստուգել նրա ինքնավստահութեան հիմքերը կամ հիմնաւոր լինելը: Զարգացող շատ երկրներ, մերինից շատ աւելի նուազ վտանգաւոր իրավիճակներում, միանգամից մի քանի էքսպերտներ են վարձում, մեծ գումարներով, խորհրդատւութեան համար: Իսկ զարգացած երկրները, բացի իրենց դիւանագէտներից, ստեղծում-պահում են ուղեղային մի քանի կենտրոններ, think tank, հենց խորհրդատուութիւնների համար:
Այստեղից առաջ է գալիս առաջին հարցը. 2018-ի իշխանափոխութեան ժամանակ գոնէ մեր դիւանագիտական համակարգում տեղի ունեցա՞ւ տեղեկութիւնների ու վերլուծական տուեալների փոխանցում, այսպէս կոչուած՝ ընդունում-յանձնում գլխաւոր ուղղութիւններով, ասենք՝ մեր ամենափորձառու դիւանագէտի՝ Էդուարդ Նալպանտեանի, Վարդան Օսկանեանի եւ ուրիշների հետ: Գոնէ ես չեմ յիշում նման դէպք: Փոխարէնը նորերը, դիւանագիտական տարրական գիտելիքներ, նոյնիսկ դիւանագիտական կենցաղավարութիւն չիմացող մարդիկ նստեցին իրենց համար անսովոր աթոռներին եւ ամէն ինչ սկսեցին իրենց շէֆի «զրօ»ից:
Այդ «զրօ կէտն» էր, որ իրարայաջորդ դժբախտութիւններ բերեց մեր երկրին, որոնց ծանր հետեւանքների տակից չենք կարողանում դուրս գալ արդեն հինգ տարի, այլ՝ հետզհետէ լրիւ խրուում ենք մեկուսացման ճահճի մէջ:
Այդ «զրօ կէտն» էր պատճառը, որ բազմաթիւ սայթաքումներից բացի եւ աղետալի պարտութիւնից յետոյ զրօեացուեց մեր երկու՝ թերեւս վերջին հնարաւորութիւնները փրկելու Արցախի մնացորդացը՝ հող եւ ժողովուրդ: Առաջինը Լաչինի միջանցքում, Հաքարիի կամրջի վրայ, ատրպէյճանական անցակէտ թոյլ չտալու, երկրորդը՝ 120 հազար արցախահայութեան շրջափակում-պատանդապահումը անօրինական եւ հակամարդկային որակող Միջազգային դատարանի վճիռը իրացնելու (capitalisation) անկարողութիւնը: Յիշենք՝ առաջինի պարագայում մենք ունէինք միջազգային նպաստաւոր տրամադրուածութիւն՝ թոյլ չտալու 2020 Նոյեմբերի 9-ին ստեղծուած status quo-ի փոփոխութիւն, իսկ երկրորդի դէպքում՝ իշխանութեան ոչինչ չանելու թուլակամութիւնը: Վերջինի պարագայում, ինչպէս առաջինի, հարկաւոր էր դիւանագիտական ռեսուրսների եւ քարոզչական միջոցների (նկատի ունեմ Սփիւռքի ներուժը նաեւ) իսկական զօրաշարժ: (Գիտեմ, «ՔՊ»ականները որքա՜ն են սարսափում վերջին այս բառից):
Ոչ այն եղաւ եւ ոչ էլ միւսը: Պատճառը դիւանագիտական զրոյականութիւնն էր, որը ծածկել-կոծկելու համար զրոն եւ զրոյականութիւնը մոգոնեցին խաղաղասիրութեան լոզունգային տարբերակը, որին կշիռ տալու համար էլ՝ հակադրեցին պատերազմի ուրուականը:
Նիկոլ Փաշինեանը սիրում է յաճախ կրկնել, թէ ինքը շատ ծանր ժառանգութիւն է ստացել երկրի նախորդ ղեկավարներից: Կարիք չկայ այստեղ կրկնելու, թէ այդ դէպքում, երբ արդեն հասկացել էր ստացած ժառանգութեան ծանրութիւնը, ինչո՞ւ չի հրաժարուել այն կրելու, պատկերաւոր ասած՝ ծանրաձողը վերցնելու պարտականութիւնից: Չի զգացե՞լ քաշային տարբերութիւնը իր եւ նախորդների, նաեւ այլոց միջեւ: Խոհեմ ու խելացի, մանաւանդ պետական պատասխանատուութեան գիտակցումն ունեցող մարդն առնուազն կդիմեր փորձառու մասնագէտների, առաջին հերթին՝ նախկին դիւանագէտներին, մի կողմ թողնելով բոլոր կարգի ինքնասիրահարուածութիւնները:
Սեփական զրօ կէտից սկսելու փառասիրութիւնն է, որ այսօր Հայաստանը համարուում է, նոյնիսկ բարեկամ պետութիւնների կարծիքով, երկդիմի, անվստահելի, հետեւաբար՝ մեկուսացած երկիր:
ՅԱԿՈԲ ԱՎԵՏԻՔԵԱՆ
