Չորեքշաբթի` 28 Փետրուար 2018-ին, Ազգային ժողովը միաձայնութեամբ (72 կողմ ձայներով) ընդունեց Սումկայիթի ոճրագործութեան 30-րդ տարելիցին առիթով Ազգային ժողովի յայտարարութեան նախագիծը:
Ազգային ժողովին կողմէ յայտարարութիւն ընդունելու նախագիծը հեղինակած են Հայաստանի Հանրապետական կուսակցութիւն խմբակցութեան ղեկավար Վահրամ Բաղդասարեան, ՀՀԿ պատգամաւոր Արմէն Աշոտեան, «Ծառուկեան» խմբակցութեան քարտուղար Վահէ Էնֆիաջեան եւ Հայ յեղափոխական դաշնակցութիւն խմբակցութեան ղեկավար Արմէն Ռուստամեան: Յայտարարութեան նախագիծին միացած են Ազգային ժողովի բոլոր խմբակցութիւնները:
Ստորեւ` յայտարարութեան բնագիրը.
«Արձանագրելով, որ 30 տարի առաջ Ատրպէյճանի իշխանութիւնների կողմից ծրագրաւորուած ու կազմակերպուած սումկայիթեան ոճրագործութիւնը հայ ժողովրդին իր բնօրրանից դուրս մղման ու ոչնչացման ատրպէյճանական հետեւողական քաղաքականութեան եւս մէկ դրսեւորում էր, որը սկիզբ է առել 1918 թուականին Ատրպէյճանի հիմնադրմամբ` յատկապէս Պաքւում (1918 թուական) 30.000 եւ Շուշիում (1920 թուական) 20.000 հայերի կեանքեր խլած կոտորածներով, շարունակուել է խորհրդային ժամանակաշրջանում բռնութիւնների միջոցով Նախիջեւանի եւ այլ շրջանների բնակչութեան հայաթափմամբ եւ Արցախի հայութեան նկատմամբ բռնաճնշումներով, նոր թափ է ստացել, մասնաւորապէս 1988-1991 թուականներին Սումկայիթում, Պաքւում ու Գանձակում (Կիրովապատում) հայերի նկատմամբ իրականացուած ջարդերով, 1991 թուականից սկսած Արցախի դէմ սանձազերծուած լայնածաւալ նախայարձակումով, որում ներգրաւուած էին միջազգային ահաբեկչական կազմակերպութիւնների հետ սերտ առնչութիւն ունեցող հազարաւոր վարձկաններ, 1991 թուականին իրականացուած «Օղակ» ռազմական գործողութեան միջոցով 22 հայկական գիւղերի ցեղային զտմամբ ու բռնագաղթով, 1992 թուականին Արցախի Մարաղա գիւղում ապրող տարեց մարդկանց, կանանց ու երեխաների սպանութիւններով, 1992 թուականին հայաբնակ Շահումեանի շրջանի եւ Մարտակերտի շրջանի մի հատուածի բռնազաւթմամբ ու հայաթափմամբ, Աղտամի մօտակայքում` ազրպէյճանական զինուած խմբաւորումների կողմից Խոջալու աւանի բնակիչների սպանութեամբ` Ատրպէյճանում ներքաղաքական պայքարում դա օգտագործելու եւ հայերին վերագրելու նպատակով, հայ ժողովրդի ներկայացուցիչների նկատմամբ յանցագործութիւններ իրականացրած անձանց հերոսացմամբ, հակահայկական ատելութեան ու անհանդուրժողականութեան սերմանմամբ, հայկական պատմամշակութային ժառանգութեան ոչնչացմամբ, պատմութեան կեղծարարութեամբ, 1994-1995 թուականներին կնքուած զինադադարի եռակողմ անժամկէտ համաձայնագրերի խախտումներով եւ հետախուզական ներթափանցումներով, խաղաղ բնակչութեան ու զինուորականների սպանութիւններով, քաղաքացիական հաստատութիւնների դէմ թիրախաւորուած ռմբակոծումներով, 2016 թուականի ապրիլին Արցախի դէմ նոր լայնածաւալ նախայարձակումի սանձազերծումով, որն ուղեկցուեց միջազգային մարդասիրական իրաւունքի կոպտագոյն խախտումներով` երեխաների, կանանց ու տարեցների սպանութիւններով, զոհուած զինծառայողների մարմինների խոշտանգմամբ, գերութեան մէջ յայտնուած հայ զինուորների` ահաբեկչական խմբաւորումներին բնորոշ ոճով գլխատումներով:
Փաստելով, որ ցեղային զտման, հայաթափման եւ ֆիզիքական ոչնչացման սպառնալիքի ներքոյ յայտնուած արցախահայութեան` 1988 թուականի փետրուարին, միջազգային իրաւունքի կանոններին եւ գործող օրէնսդրութեան համաձայն, խաղաղ ցոյցերի միջոցով միջազգային իրաւունքի հիմնարար սկզբունքներից մէկի` ժողովուրդների իրաւահաւասարութեան եւ ինքնորոշման իրաւունքի կիրառման պահանջին ի պատասխան Ատրպէյճանի իշխանութիւնների ձեռնարկած եւ ծայրայեղ հայատեացութեան պետական քարոզչութեամբ ուղեկցուող հակահայկական բռնութիւնները, ջարդերն ու տեղահանումները, անհնարին էին դարձրել Ատրպէյճանում հայերի գոյութիւնը:
Արձանագրելով, որ Ատրպէյճանի իշխանութիւնները, հակադրուելով միջազգային հանրութեանն ու ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խմբի համանախագահ երկրներին, խաթարում են Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի հանգուցալուծման բանակցային գործընթացը` շարունակելով ապաւինել ուժի եւ ուժի սպառնալիքի կիրառմանը:
Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային ժողովը`
– դատապարտում է խաղաղ բնակչութեան դէմ Ատրպէյճանի իրագործած զանգուածային բռնութիւնները, սպանութիւններն ու տեղահանումները, ինչպէս նաեւ հայատեաց, ցեղապաշտական քաղաքականութիւնը եւ Լեռնային Ղարաբաղի դէմ սանձազերծուած յարձակողական ռազմական գործողութիւնները,
– կոչ է անում խորհրդարաններին եւ խորհրդարանական վեհաժողովներին, միջազգային կազմակերպութիւններին, մարդու իրաւունքների պաշտպանութեամբ զբաղուող կառոյցներին` դատապարտել խաղաղ բնակչութեան նկատմամբ Ատրպէյճանի իրականացրած եւ շարունակուող ոճրագործութիւնները, միջազգային մարդասիրական իրաւունքի խախտումները, որոնք սպառնալիք են ոչ միայն հայ ժողովրդի, այլեւ ողջ տարածաշրջանի անվտանգութեան, կայունութեան եւ զարգացման համար»:
