Երկու տարի առաջ…
Հետաքրքրական հանդիպում մըն էր, որ «ԱՊԱԳԱՅ» շաբաթաթերթը ունեցած էր, երաժշտագէտ ու երգահան Մաժակ Թօշիկեանի հետ («ԱՊԱԳԱՅ» 27 Դեկտ. 2021 եւ 3 Յուն. 2022): Ան խօսած էր յառաջիկայ իր ծրագիրներուն մասին, ուր յիշած էր Յովհ. Թումանեանի «Ախթամար»-ով «Musical Theater» մը յօրինել:
… Եւ ահա երկու տարի ետք, Մաժակ Թօշիկեան կու գար Մոնթրէալի հայ հասարակութեան հրամցնելու «Թամարին Ճակատագիրը» պարային եւ երաժշտական անզուգական, եթէ ոչ աննախընթաց համոյթը, նախաձեռնութեամբ՝ Համազգային Սանահին մասնաճիւղի եւ Պոլսահայ Մշակութային Միութեան միացեալ վարչութիւններու:
Մաժակ Թօշիկեան ջերմ ու մտերմիկ ժպիտով կրկին մուտք կը գործէր «ԱՊԱԳԱՅ» շաբաթաթերթի խմբագրատունէն: Գոհունակ իր նախորդ երեկոներու համոյթներուն արդար յաղթանակէն:
Իրականացուցած էր տարիներու երկունքային երազը:
Երախտագիտաբար յիշեց այն երկա՜ր ամիսները, զորս աշխատակցած էր բանաստեղծուհի Պոլսահայ Պերճուհի Պէրպէրեանի հետ, երբ այս վերջինը հեղինակած էր բոլոր երգերուն բառերը՝ «Ախթամարին ճակատագիրը»-ին: Թօշիկեան յիշեց նաեւ ճարտարապետ՝ Զաքարիա Միլտանօղլուի (պոլսեցի գործակից) օժանդակութիւնը:
Այս վերջինը՝ այցելելով Աղթամար Կղզին, եւ իր գործին բերմամբ, հսկայ նորոգութիւններով օժտած է տեղւոյն եկեղեցին: Ան արհեստավարժի աչքերով, զգայուն ու զգլխիչ անկիւններէ դիտուած, նկարած էր կղզիին բոլոր տեսարժան վայրերը:
Իսկ Թօշիկեան, իր կարգին, համակարգիչի միջոցաւ, կազմելով ու դասաւորելով նիւթին պատմական յաջորդականութիւնը, այդ նկարները մեզի կը ներկայացնէր օրուայ համոյթի բեմահարթակի խորքը:
Եւ մենք, այսպիսով կ’ըմբոշխնէինք Յովհ. Թումանեանի Ախթամար կղզին՝ իր աներեւակայելի գեղեցկութեամբ իր ալեկոծ ալիքներով, մեծաշուք եկեղեցիով եւ ակնապարար դաշտերով ու ծառաստաններով:
Նկարներու յաջորդականութիւնը, ներդաշնակօրէն միանալով երաժշտական մոլուցքին, անմիջականօրէն կը կազմէր համադրեալ ամբողջութիւն մը:
Թօշիկեանի հետ կը խօսակցէինք «Թամարին Ճակատագիրը» ի դէպքերու հոլովոյթին մասին. նախ՝ երջանիկ կեանքը կղզիին վրայ, սիրոյ կայծը, սիրահարներու գաղտնի երդումը՝
Մէկ սրտէն դէպի միւս սիրտը…
Չեն տեսներ մեր երազ համբոյրներ
Ոչ մի ոյժ կարող է մեզ բաժնել…:
Յետոյ Թամարի աղերսանքն ու անբախտ սէրը
… Անձայն ու տոկուն երկու անմեղ սիրահար
Գիշերուայ խաւարին մօտ կու գան սիրահար
Մէկն անվախ մի ձկնորս փոքր գիւղէն ծովափնեայ
Միւսն անբախտ մեր Թամար խոր վանքի բանտարկեալ… եւ վերջապէս՝ լռեց ծովի խաւար ափին:
Հարցում.- Սիրելի Մաժակ իսկ վերջաւորութեան բոլորովին տարբեր մեկնաբանութեամբ վերջացուցիք. զուարթ եւ ուրախ մթնոլորտով մը՝ Համբարձման գիշեր ու նոր կեանք՝ երգերով:
Պատասխան.- Ճիշդ է թէ Թումանեանի Թամարը կը դառնայ անմեղ սիրոյ զոհը, սակայն ինքն Յովհ. Թումանեան միշտ անմահ պիտի մնայ, եւ ես պիտի չփափաքէի ողբերգութեամբ վերջացնել եւ բաժնուիլ հանդիսատեսներէն այդ տխուր տրամադրութեամբ:
Այդպէս զգացի եւ այդպէս փափաքեցայ:
Առաջարկ.- Մաժակ Թօշիկեանի այս վերջին գլուխ-գործոցը (եւ վստահօրէն կարելի է կոչել գլուխ գործոց), եղաւ անկիւնադարձ մը արտասահմանեան մշակութային-երաժշտական աշխարհին՝ իրագործուած ո’չ հայաստանեան (այլ տեղական) ուժերով:
Ուրեմն կրնայի՞նք երեւակայել մակարդակը՝ այդ համոյթին, եթէ Թօշիկեանի ստեղծագործութիւնը միանար հայրենիքի արհեստավարժ արուեստագէտներուն օժանդակութեան (պարախումբ, մենակատար կամ երգչախումբ):
Մենք չենք թերագնահատեր տարուած տիտանական աշխատանքը, ու հետեւաբար ստացուած բացառիկ արդիւնքը՝ զոյգ Մշակութային Միութիւններու օրինակելի միացեալ միջոցառումներով: Չենք կրնար նոյն ատեն անտեսել, կամ նոյն նժարին վրայ դնել՝ հայրենի հողը զգացող, հայրենիքի շունչը ծծող, մանաւանդ արհեստավարժ (մանկութենէն սկսող) տարիներու փորձառութիւնը վայելող հայաստանցի արուեստագէտը: Առաւելութիւններու բաղդատութիւնն է, որ վերջինին կու տայ իր արդար տեղը:
Այսինքն մէկ խօսքով՝ Մաժակ Թօշիկեանի «Ախթամար»ը արժանի է Հայաստանի մէջ ներկայացուելու:
Պերճ Գոգորեան
